> Może i tak, ale nie zapominaj, że sam J.S. Bach był gorącym zwolennikiem
> stroju równomiernie temperowanego. Widocznie jednak więcej zalet ma niż
> wad.

To też jest przedmiotem niekończących się debat. Za życia Bacha istniało
wiele strojów innych niż naturalny i nazywane one były "well-tempered",
wcale nie znacząc "equal-tempered".

WTK (Wohltemperierte Klavier) ma być teoretycznie dowodem na to, że
skoro Bach napisał zestaw preludiów we wszystkich tonacjach na klawesyn
"dobrze temperowany", to miał na myśli "równo temperowany". A w zasadzie
wcale takiej pewności nie ma. I nikt nigdy się raczej tego nie dowie, no
i może całe piękno leży w tej tajemnicy.

Istnieją nagrania WTK w stroju ewidentnie nierównomiernym (oczywiście
nie naturalnym, tylko którymś z prawie-równomiernych z czasów Bacha).
Wykonawcy tych nagrań są zdania, że Bach komponując wziął pod uwagę
niedoskonałości stroju w niektórych tonacjach i właśnie wykonywanie w
tym niedoskonałym stroju wydobywa z tych akurat części dzieła pewne
niuanse, które w równomiernym stroju są nieobecne.

Robi się totalnie OT, ale to jest po prostu temat do dyskutowania przy
grillu godzinami. Podobnie jak to, że Chopin komponował na zupełnie
inaczej brzmiący fortepian, albo że za czasów Bacha organy były ręcznie
kalikowane i nie dało się grać bardzo głośno, zatem w teorii Bacha
należałoby grać na kilku głosach, a nie miażdżącym pleno. Polecam
porównanie: https://www.youtube.com/watch?v=vYL33rKfThQ (tak brzmiało to
preludium i fuga, gdy grał je sam Bach, albo nawet jeszcze łagodniej)
oraz np. https://www.youtube.com/watch?v=SopaCsjEKPM - tak się je gra
teraz, "dokładając do pieca".


L.